ΝΕΥΡΩΣΕΙΣ

F40-F48 Νευρωτικές, σωματόμορφες και αγχώδεις διαταραχές

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

ΝΕΥΡΩΣΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑ

Οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ κατά του άγχους, έχουν σκοπό να προσαρμόσουν τις ενορμητικές απαιτήσεις στην πραγματικότητα

Στους νευρωσικούς γίνονται παθολογικοί εξαιτίας της πάγιας επικράτησης μερικών εξαυτών ή εξαιτίας της έντασής τους

Το γεγονός αυτό παρεμποδίζει την ευκαμψία και την προσαρμοστικότητα της ψυχονοητικής λειτουργίας

Κυριότεροι ανυτικοί μηχανισμοί στη νεύρωση
- Απώθηση (εξώθηση και διατήρηση στο ασυνείδητο αναπαραστάσεων που συνδέονται με μια ενόρμηση)
- Μετάθεση (μια αναπαράσταση αποσπάται και συνδέεται με άλλες αναπαραστάσεις, που ήταν λιγότερο έντονες και σχετιζόταν μέσα από κάποια συνειρμική διαδικασία)
- Ταύτιση (το υποκείμενο αφομοιώνει μια πλευρά, μια ιδιότητα, ένα γνώρισμα του άλλου και μεταμορφώνεται μερικά ή ολικά, σύμφωνα με το ξένο πρότυπο)
- Ενδοβολή (προέρχεται από την ταύτιση. Φαντασιωσική μεταφορά από τον εξωτερικό κόσμο προς τον εσωτερικό, των αντικειμένων και των συμφυών ιδιοτήτων των αντικειμένων)
- Μόνωση (απομόνωση μιας σκέψης ή συμπεριφοράς, έτσι ώστε να διακοπούν οι διασυνδέσεις της με άλλες σκέψης ή με την υπόλοιπη ζωή του ατόμου)
- Ακύρωση ή ματαίωση (το άτομο προσπαθεί να ακυρώσει εκ των υστέρων σκέψεις, λόγια, χειρονομίες και πράξεις του παρελθόντος. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί σκέψεις ή συμπεριφορές αντίθετης σημασίας)
- Αντιδραστικοί σχηματισμοί (έκδηλοι τύποι συμπεριφοράς, αντίστροφοι των λανθανόντων συναισθημάτων)
- Μετουσίωση ( μια ενόρμηση διοχετεύεται προς ένα καινούργιο, μη σεξουαλικό σκοπό και στοχεύει σε αντικείμενα κοινωνικά αποδεκτά)
- Η μετουσίωση είναι “πετυχημένη απώθηση” [FREUD], γιατί επιτρέπει μια αληθινή ενορμητική απελευθέρωση και καθιστά δυνατή την κοινωνική προσαρμογή και ανάπτυξη, με αυτή την έννοια δεν είναι νευρωσικός μηχανισμός άμυνας

ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΚΑΙ ΦΟΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Άγχος: μια συναισθηματική κατάσταση, ένα “δυσάρεστο αίσθημα προσμονής”, “δυσάρεστο αίσθημα ασαφούς και απροσδιόριστου κινδύνου”
Οι Αγχώδεις διαταραχές αποτελούν μια ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν την γενικότερη συμπεριφορά, συναίσθημα, σκέψη, σωματική υγεία του ατόμου
Οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν ένα φάσμα κλινικών συνδρόμων που χαρακτηρίζονται από νευρικότητα, ανησυχία, ένταση και ποικίλα σωματικά συμπτώματα.
Το Άγχος είναι ένα διάχυτο και δυσάρεστο συναίσθημα, συγγενές με τον φόβο.
Ο φόβος θεωρείται πρωτογενές συναίσθημα που κινητοποιείται από μια πραγματική απειλή, ενώ το άγχος αποτελεί την τελική συνισταμένη πολλών παραγόντων σύνθετης φύσης και εκδηλώνεται ως αντίδραση σε μια απειλή άγνωστη, ασαφή και αναλόγως της έντασης, διάρκειας και δυσλειτουργίας που προκαλεί, συνιστά Ψυχική διαταραχή.
Γενικά, οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι συνηθέστερες ψυχιατρικές διαταραχές και επηρεάζουν περίπου το 13,6% έως 28,8% των ενηλίκων κατά τη διάρκεια ζωής τους

Ειδικές μορφές αγχώδων διαταραχών

Φοβίες – απλή φοβία : Το άτομο φοβάται κάποια εξωτερικά ερεθίσματα ή συνθήκες επικίνδυνες που δεν είναι αντικειμενικά (ανελκυστήρες, ύψη, έντομα, ζώα, αίμα). Ο πάσχων αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπερβολικός και αδικαιολόγητος, και όταν απομακρυνθεί από την κατάσταση νιώθει ντροπιασμένος και οργισμένος με τον εαυτό του. Η έναρξη της φοβίας σχετίζεται με κάποιο τραυματικό γεγονός, που υπέστη στο παρελθόν.
Ο Μικρός Χανς. Η ανάλυση της φοβίας ενός πεντάχρονου αγοριού (Freud). Ένα παιδί φοβάται να βγει στον δρόμο, φοβάται τα άλογα, αυτά που κουβαλούν βαρύ φορτίο, φοβάται μην πέσουν κάτω και αρχίσουν να κλοτσούν με τα πόδια τους. Τι σχέση μπορεί να έχει αυτός ο φόβος με τη γέννηση της μικρής αδελφής του, με την επιμονή του να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών του;
Η μετάθεση από τον πατέρα στο άλογο επέτρεπε στο παιδί να αποφύγει μια αμφιθυμικά εκφραζόμενη ψυχοσύγκρουση. Ο φόβος του εξέφραζε το φόβο ευνουχισμού

Διαταραχή πανικού: Χαρακτηρίζονται από επεισόδια έντονου άγχους και αυτονομικών εκδηλώσεων τα οποία εκλύονται αυθόρμητα και αιφνίδια. Αυτά συνοδεύονται από:
- Πόνο στο στήθος, αίσθημα πνιγμού, αίσθημα έλλειψης αέρα.
- Ζάλη, αίσθημα παλμών, ναυτία.
- Αίσθημα απώλειας ελέγχου, φόβος
Οι ασθενείς με διαταραχή πανικού κάνουν σημαντικά αυξημένη χρήση υπηρεσιών υγείας και είναι η αγχώδης διαταραχή που συναντάται συχνότερα στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Η έναρξή της τοποθετείται μεταξύ του τέλους της εφηβικής ηλικίας μέχρι και την τρίτη δεκαετίας ζωής.

Αγοραφοβία: Είναι ο φόβος να βρεθεί κανείς μόνος σε μέρη ή καταστάσεις απ’ όπου η έξοδος θα ήταν δύσκολη ή βοήθεια δεν θα ήταν διαθέσιμη, αν πάθαινε κρίση πανικού. Περιλαμβάνει πολλαπλά φοβικά συμπτώματα και έντονο άγχος σε ανοιχτούς χώρους, πλήθη, ΜΜΜ. Αγοραφοβικά συμπτώματα μπορεί να πυροδοτηθούν ή να ενταθούν από στρεσσογόνα γεγονότα ζωής.
H αγχώδης προσκόλληση που χαρακτηρίζεται από εξάρτηση και ανασφάλεια μας κάνει πιο ευάλωτους στο άγχος. Όντως, άτομα με κρίσεις πανικού και αγοραφοβία είναι άτομα που είχαν άγχος αποχωρισμού ως παιδιά, και/ ή είχαν χάσει κάποιο γονιό στην παιδική ηλικία.

Κοινωνική φοβία

Η κοινωνική φοβία είναι διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό φόβο και άγχος στις καθημερινές κοινωνικές καταστάσεις, που βιώνει το άτομο. Το οποίο ανησυχεί, ότι υπόκειται σε λεπτομερή εξέταση και αρνητική εκτίμηση από τους άλλους.

Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία έχουν ένα χρόνιο, έντονο και επίμονο φόβο ότι παρακολουθούνται και κρίνονται από άλλους. Φοβούνται συνεχώς, ότι οι πράξεις τους θα τους φέρουν σε αμηχανία, σε δύσκολες καταστάσεις και ότι θα εξευτελιστούν για αυτό, από τους άλλους.
3,7% του πληθυσμού ηλικίας από 18 έως 54 ετών, είχαν κοινωνική φοβία σε κάποια φάση της ζωής τους.

Διαταραχή Γενικευμένου άγχους

Όπως υποδηλώνεται και από την ονομασία της, η ΔΓΑ χαρακτηρίζεται από υπερβολικό και επίμονο άγχος και ανησυχία όσον αφορά διάφορες πλευρές της ζωής
Οι ασθενείς με ΔΓΑ συνήθως περνούν πολλές ώρες της ημέρας εκδηλώνοντας έντονη ανησυχία. Παρόλο που η ανησυχία τους στερείται λογικής, οι ασθενείς δυσκολεύονται να τη θέσουν υπό έλεγχο
Η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα εμφάνισης της ανησυχίας που χαρακτηρίζει τη ΔΓΑ είναι ιδιαίτερα δυσανάλογες με την πραγματική επίδραση της κατάστασης που προκαλεί το φόβο . Για παράδειγμα, οι ενήλικες με ΔΓΑ συχνά ανησυχούν σχετικά με καθημερινές καταστάσεις ρουτίνας

Πολλά από τα συμπτώματα της ΔΓΑ είναι σωματικά, γεγονός το οποίο μπορεί να περιπλέξει τη διάγνωση της ΔΓΑ
Τα ειδικά συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τη ΔΓΑ περιλαμβάνουν: νευρικότητα, ένταση, ευερεθιστότητα, κόπωση, διαταραχές του ύπνου, εφίδρωση, ζάλη, αίσθημα παλμών, ανακάτεμα στο στομάχι και δυσκολία συγκέντρωσης

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) χαρακτηρίζεται από έμμονες ιδέες και καταναγκασμούς
Οι έμμονες ιδέες (Ιδεοληψίες) είναι επανεμφανιζόμενες επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες τις οποίες το άτομο βιώνει, συνήθως ως δυσάρεστες, βασανιστικές και ακατάλληλες, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης της διαταραχής, οι οποίες προκαλούν χαρακτηριστικό άγχος ή δυσφορία
Οι έμμονες ιδέες δεν είναι απλώς ανησυχίες που σχετίζονται με προβλήματα της καθημερινής ζωής, αλλά καταστάσεις τις οποίες το άτομο επιχειρεί να αγνοήσει, να καταστείλει ή να εξαλείψει μέσω κάποιας άλλης σκέψης ή ενέργειας
Καταναγκασμοί: επαναλαμβανόμενες σκόπιμες συμπεριφορές τελετουργικού χαρακτήρα Συμπεριφορές ή ψυχικές δραστηριότητες στις οποίες εξωθείται το άτομο ως ανταπόκριση σε μια έμμονη ιδέα ή συμμορφούμενο σε κάποιους αυστηρούς κανόνες
Στοχεύουν στην αποφυγή ή τη μείωση της δυσφορίας ή στην “αποτροπή” ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης που δημιουργεί φόβο στο άτομο
Αυτές οι συμπεριφορές ή ψυχικές δραστηριότητες είτε δεν συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με το γεγονός ή την κατάσταση που επιδιώκουν να εξαλείψουν είτε είναι σαφώς υπερβολικές
Aναγνωρίζουν, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, ότι οι έμμονες ιδέες και οι ιδεοληψίες τους στερούνται νοήματος ή λογικής
Στην ψυχαναγκαστική καταναγκαστική νεύρωση, η μόνωση θεωρείται ψυχαναλυτικά ως ο βασικός μηχανισμός, που ακολουθείται από την αντισταθμιστική συμπτωματολογία και τη ματαίωση

Μετατραυματική αγχώδης διαταραχή

Η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή αναπτύσσεται σε άτομα που έχουν εκτεθεί σε τραυματικά και απειλητικά για τη ζωή, τη δική τους ή αγαπημένων τους προσώπων, γεγονότα (π.χ. πόλεμος, τρομοκρατικές επιθέσεις. κ.ο.κ.) και αντέδρασαν με φόβο, τρόμο και απελπισία
Ορίζεται ως η, μετά από άλλο κάθε φορά χρονικό διάστημα και με διαφορετική κάθε φορά συχνότητα, ακούσια αναβίωση από τον ασθενή των τραυματικών γεγονότων και των συναισθημάτων που αυτά προκάλεσαν, με τη μορφή εικόνων, εφιαλτών, ψευδαισθήσεων ή παραισθήσεων, που ενίοτε παίρνουν και παραληρητική μορφή.
Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται από διέγερση του αυτόνομου νευρικού συστήματος και προκαλούν έντονη δυσφορία στον πάσχοντα, ο οποίος συχνά καταβάλλει αγωνιώδεις προσπάθειες να αποφύγει την έκλυση των συμπτωμάτων
Οι ασθενείς αυτοί κατά ένα ποσοστό 33-50% μεταπίπτουν στη χρονιότητα, ενώ εμφανίζουν και σημαντικό ποσοστό αυτοκτονιών

Θεραπεία των αγχωδών διαταραχών

Φαρμακευτική θεραπεία: συνήθως χρησιμοποιούνται τα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα είναι η βασική κατηγορία. Η λήψη του φαρμάκου πρέπει να έχει διάρκεια μηνών και η διακοπή του συνήθως δε φέρει άμεση επανεμφάνιση του συμπτώματος. Γενικά η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να ποικίλλει σε διάρκεια ανάλογα με την βαρύτητα και την χρονιότητα των συμπτωμάτων

Η ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία εκλογής για τον άνθρωπο που επιθυμεί να αντιμετωπίσει όσο πιο ριζικά και μόνιμα το άγχος του. Η ψυχοθεραπεία ωφελεί σε διάφορα επίπεδα, από τη διαχείριση του άγχους στο εδώ και τώρα τροποποιώντας τους δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης και μάθησης που το διαιωνίζουν, όσο και στο παρελθόν. Αναδεικνύοντας πιο πυρηνικά ζητήματα, δυσλειτουργικές σχέσεις, διαπροσωπικές δυσκολίες, τραύματα και τις συνδέσεις τους με το παρόν.
Άλλες προσεγγίσεις: Φυτικά και συμπληρώματα: χρειάζεται περισσότερες μελέτες για να κατανοήσουμε τα οφέλη και πιθανά προβλήματα, Ορισμένα από αυτά τα συμπληρώματα μπορεί να επηρεάσουν τα συνταγογραφούμενα φάρμακα ή να προκαλέσουν επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις

Διαχείριση άγχους με αλλαγή τρόπου ζωής: Παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής όπως οι διατροφικές συνήθειες, η έλλειψη άσκησης, η ανεργία, η εργασιακή εξουθένωση (Burnout), η εργασιομανία, ο εργασιακός εκφοβισμός, η μειωμένη διαπροσωπική επικοινωνία, οι υψηλές απαιτήσεις επιτυχίας κ.α. έχει βρεθεί ότι δε λειτουργούν ευνοϊκά στη διαχείριση άγχους. Η αλλαγή τους φέρει από ήπια ως απρόσμενα θετικά αποτελέσματα στην ύφεση του άγχους.